Ilustracje marginesowe a praktyka czytelnicza w kórnickich Digestach Justyniana

Abstrakt

Artykuł jest podsumowaniem i rewizją badań nad rękopisem Digestum vetus przechowywanym
w Bibliotece Kórnickiej PAN, które autorka przeprowadziła na przestrzeni ostatnich piętnastu lat.
Skupia się on przede wszystkim na 230 ilustracjach dodanych na marginesach rękopisu, analizując
proponowane przez nie interpretacje tekstu oraz pomoc w jego odbiorze. Digesta kórnickie zostały
skopiowane w północnych Włoszech pod koniec XII wieku lub około 1200 roku, ale opatrzono je
ilustracjami, inicjałami historycznymi i przedstawieniami na marginesach w drugiej ćwierci XIII
wieku, prawdopodobnie w Paryżu. W tym samym czasie skopiowana została wczesna wersja glossa
ordinaria Akursjusza. W latach 70. XV wieku rękopis został przywieziony do Polski przez
Dziersława z Karnic, kolektora papieskiego i kanonika płockiego i krakowskiego.
Ilustracje marginesowe w BK 824 zostały wykonane przez profesjonalnych iluminatorów, ale
powielają one koncepcję i funkcję wcześniejszej i stosunkowo szeroko rozpowszechnionej praktyki
oznaczania rękopisów prawa rzymskiego inspirowanymi tekstem rysunkami. Fragmenty tekstu,
które przedstawienia te ilustrują, często również oznaczone w innych rękopisach, oraz ich
ikonografia dają nam wgląd we wspólne zainteresowania średniowiecznych prawników. Z drugiej
strony, ilustracje marginesowe, które funkcjonują jak obrazowe adnotacje, wprowadzają indeksację
tematyczną tekstu, a czasem również odniesienia intertekstualne, pozwalają nam lepiej zrozumieć
średniowieczne praktyki czytelnicze.